Y ATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA KARAR (2012/3305 Sayılı BKK) VE SAĞLANAN YATIRIM TEŞVİKLERİ
Ali ÇAKMAKCI, YMM, Bağımsız Denetçi
(Bu Makale Yaklaşım Dergisinde Yayımlanmış Olup, Kaynak GösterilmedenYayımlanamaz/Değişikliklerin Dikkate Alınması Önerilmektedir)
| Y atırımlarda devlet yardımı hakkında karar yeni haliyle 2012 yılında yürürlüğe girmiştir. Bilindiği üzere akaryakıt sektörü ülkenin her bir bölgesine önemli düzeyde yatırımlar gerçekleştiren çok önemli bir sektördür. Yeni yatırım teşvik düzenlemesi petrol piyasası için de çok önemli değişiklikleri gündeme getirmiştir. Bu kapsamda, devlet teşvikine ilişkin BKK’nın ekinde yer alan konular arasında petrol piyasasına sağlanmış teşvikler olup olmadığını incelemek gerekmektedir. |
Ülkemizde eski yatırım sistemi için getirilen eleştirilerden en büyüklerini bölgesel teşvik sisteminin artık eskimiş olması ve modernizasyon ihtiyacı hissedilmesi, yatırım dönemi vergi indirimi uygulaması sorunu, 2011 sonu itibariyle azalan destek oran ve süreleri, desteklenen yatırım konularının yeniden gözden geçirilme ihtiyacı, ülkemiz açısından kritik stratejik ve teknolojik dönüşümü sağlayacak yatırımların desteklenmesi, en az gelişmiş bölgelerde yatırımlara sağlanan destek miktarının artırılması, bölgesel yatırım sapmaların önlenmesi olarak sayabiliriz. Kanunun makro amaçları 2023 için en büyük 10 ekonomiden biri olmak, kişi başına düşen gelirin 25.000-Dolar olması ve 500 milyar Dolar mal ihracatı yapabilmek olarak ifade edilebilir. Mikro bazda değerlendirirsek Kanunun ana amacı olarak aşağıdaki belirlemeleri yapmak mümkündür:
- Katma değeri yüksek yatırımlar,
- Üretim artışı sağlamak,
- İstihdam artışı sağlamak,
- Rekabetin teşviki sağlamak,
- Doğrudan yabancı yatırım teşviki sağlamak,
- Bölgesel ve stratejik yatırımların teşviki,
- Bölgesel kalkınma farkının giderilmesi,
- Arge, çevre koruma gibi konularda ilerleme kaydetmek.
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ
BKK’na göre yeni teşvik sistemi esas itibariyle 4 teşvik uygulamasından oluşmaktadır:
- Genel Teşvik Uygulamaları
- Bölgesel Teşvik Uygulamaları
- Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları
- Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları
YENİ KARARLA DEĞİŞEN TEŞVİK UNSURLARI
BKK ile yeni sistemde değişiklik gösteren destek unsurları aşağıdaki gibidir:
- Faiz Desteği,
- Yatırım Katkı Oranı/Vergi İndirimi,
- SGK İşveren Primleri Destekleri.
GENEL TEŞVİK KAPSAMI
Genel teşvik uygulaması; bölgesel, stratejik ve büyük ölçekli yatırımlar dışında kalan yatırımlar ile Karara ilişkin Ek 4’te belirtilen teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile yine burada belirtilen şartları sağlamayan yatırımlar hariç olmak üzere, herhangi bir bölge ayrımı olmaksızın, asgari yatırım tutarını sağlayan her türlü yatırımı kapsamaktadır. Buna göre Ek 4’te belirtilen “Petrol ürünleri (LPG dâhil) dağıtım yatırımları, akaryakıt istasyonu yatırımları” teşvik verilmeyecek yatırım alanları arasında görülmektedir. Yani, petrol piyasasında çok önemli bir yatırım alanı olan akaryakıt istasyonları teşvik kapsamı dışında tutulmuşlardır. Bir diğer ifadeyle, bu yatırımlar için teşvik belgesi düzenlenemez. Fakat, “boru hattıyla taşımacılık, petrol ve doğalgaz ürünleri, dolum ve depolama tesisi yatırımlarında dağıtım araçları ve tüpler hariç olmak üzere, sadece sabit tesise yönelik harcamalar” için teşvik belgesi düzenlenebilir. Bunun içinde asgari yatırım kriterlerinin sağlanmış olması önem kazanmaktadır.
- Yatırımın 6. bölgede yapılması halinde yeni bir uygulama olarak asgari ücret üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi Stopajı Desteği ve Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği (gemi yapımında çalışan işçilere 18 ay boyunca) sağlanacaktır.
- Asgari sabit yatırım tutarı 1 ve 2. bölgede 1.000.000-TL, 3,4,5 ve 6. bölgelerde ise 500.000-TL’dir. Ayrıca, asgari kapasite ve asgari sabit kıymet yatırımı gibi diğer şartlar varsa onlarda sağlanmalıdır.
GENEL TEŞVİK KAPSAMI
- Gümrük vergisi muafiyeti,
- KDV istisnası,
- Gelir vergisi stopaj desteği (sadece 6. bölgeye yönelik yatırımlarda),
- Tersane gemi yatırımları için sigorta işveren prim teşviki.
BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI
Bölgesel teşvik; Ek 2b itibariyle karşılarında belirtilen sektörler itibariyle, Ek 2a’da ilin bulunduğu bölgedeki şartları sağlamaları halinde aşağıdaki teşvikten yararlanırlar. Kararın ekinde yer alan Ek 2b’de bölgesel gruplar halinde hangi ilin hangi sektörel teşvikten yararlanacağı belirtilmiştir, dolayısıyla o ile ilişkin sektörel anlamda teşvik yoksa bu kapsamda destekten yararlanma imkânı da yoktur. Bölgesel teşvik uygulaması açısından devlet 1. bölgede yapılan yatırımlarda ortalama %27 ve 6. bölgede %116 oranlarına kadar destek yoğunluğu olan teşvikler sunmaktadır. Yani gelişmiş bölgelere nazaran gelişmekte olan bölgelere 5 kat destek sağlamaktadır.
Bölgesel Teşvik Sistemi İle Yaşanan Değişiklikler:
- Yeni Bir Bölgesel Harita-İl Bazlı Bölgesel Teşvik Sistemine Geçiş
- Destek Unsurlarında Değişen Süreler ve Oranlar
- Desteklenecek Sektörlerin Güncellenmesi
- Sosyo-Ekonomik Açıdan Görece Az Gelişmiş Bölgeye (6. Bölge) Cazip Destekler
- Öncelik Arz Eden Yatırımlar
BÖLGESEL YATIRIM KAPSAMINDAKİ TEŞVİKLER
- Gümrük vergisi muafiyeti,
- KDV istisnası,
- Vergi indirimi,
- Sigorta primi işveren hissesi,
- 4706 sayılı kanun yatırım yeri tahsisi,
- Faiz desteği (1 ve 2. bölgeler hariç)
- Gelir vergisi stopaj desteği (6. bölge için)
- Sigorta prim desteği (6. bölge için)
BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIM
Büyük ölçekli yatırım, Karara ilişkin Ek 3’teki asgari tutardaki yatırım şartını yerine getiren yatırımlardır. Büyük ölçekli yatırımlarda “Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı” için 1.000.000.000-TL, “Transit Boru Hattıyla Taşımacılık Hizmetleri Yatırımları” için 50.000.000-TL asgari yatırım tutarı aranmaktadır.
BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIM TEŞVİKLERİ
- Gümrük vergisi muafiyeti,
- KDV istisnası
- Vergi indirimi
- Sigorta primi işveren hissesi desteği,
- Yatırım yeri tahsisi,
- Gelir vergisi stopaj desteği (6. bölge için)
STRATEJİK YATIRIMLAR
Stratejik yatırım, bölge ayrımı olmaksızın aşağıdaki şartlardan tamamını sağlayan ithalat bağlılığı yüksek olan ürünlerin üretimine ilişkin yatırımlardır. Stratejik yatırımlarda devlet 50.000.000-TL yatırım ve 100 kişi istihdama ortalama %67 civarında yatırım destek yoğunluğu sağlayacak şekilde teşvik verebilmektedir. Hangi yatırımın stratejik yatırım olduğu kararını Stratejik Yatırımları Değerlendirme Komisyonu verecektir:
1-Asgari 50 milyon TL yatırım,
2-Yatırım konusu ürünün toplam yurtiçi üretim kapasitesinin ithalattan az olması,
3-Bu ürünün son 1 yıl içindeki ithalatının 50 milyon Dolardan fazla olması (yurtiçi üretim hiç yoksa dikkate alınmaz),
4-Yatırımla beraber sağlanacak asgari katkı oranının %40 olması (petrokimya ve rafineri yatırımında dikkate alınmaz).
STRATEJİK YATIRIM TEŞVİKLERİ
- Gümrük vergisi muafiyeti,
- Kdv istisnası,
- Vergi indirimi,
- Sigorta primi işveren hissesi,
- Yatırım yeri tahsisi,
- Faiz desteği,
- Kdv iadesi,
- Gelir vergisi stopaj desteği (6. bölge için),
- Sigorta primi desteği (6. bölge için).
SABİT YATIRIM TUTARI
- Yatırım teşviklerinden yararlanmak için asgari sabit yatırım tutarı 1 ve 2. bölgeler için 1.000.000-TL; 3,4,5 ve 6. bölgeler için 500.000-TL olmak zorunda.
- Asgari kapasite ve diğer şartlar varsa yerine getirilmelidir.
- Finansal kiralamada makine ve teçhizat için her bir şirketten miminum 200.000-TL alım yapılması gerekir.
- Gayrimaddi hakların toplam yatırıma oranı maksimum %50 olarak dikkate alınır.
GÜMRÜK VERGİSİ MUAFİYETİ
- Belge kapsamında makine teçhizat ile yatırım döneminde otomobil ve hafif ticari araçların monte edilmemiş aksam ve parçaları vergiden muaftır.
- Finansal kiralama şirketine belge çıkartılmaz, mevcut belge kapsamında işlem görür. Müteselsilen sorumluluk vardır.
- Otomobil üretiminde asgari yıllık 100.000 adet kapasiteli yatırımda belgedeki sabit yatırım tutarlarının %20sinin gerçekleşmesi halinde yatırım dönemi içinde kalmak şartıyla A, B, C segmentinden otomobil ithalatı vergiden muaftır. Sınır artan kapasitenin %15 i kadardır.
KDV İSTİSNASI VE İADESİ
- 3065 Sayılı KDVK’nun 13. maddesinde yıllardır teşvik kapsamındaki makine-teçhizat yurtiçi alımları veya ithalatında zaten vergiden istisnadır.
- Aynı hüküm teşvik belgesi devri veya belge kapsamındaki makine-teçhizat teslim ve devirlerin de geçerlidir.
- 500.000.000-TL üzeri stratejik yatırımlarda ise ilaveten sadece bina-inşaat harcamaları KDV iadesinden yararlanmaktadır.
FAİZ DESTEĞİ
- Talebe bağlıdır.
- Azami ilk 5 yıl uygulanır.
- Finansal kiralamada da faydalanılabilir.
- Bölgesel teşvik ve stratejik yatırımlar ile Arge ve çevre yatırımlarında ki yatırımlar için bankadan kullanılan en az 1 yıllık yatırım kredilerinden belgedeki yatırım toplam tutarının %70 sine kadar olan kısım için ödenecek kar payı ve/veya faizin TL ve Döviz kredi için bölgelere göre farklılaştırılmış devlet desteği sunulmaktadır.
FAİZ VEYA KAR PAYI TEŞVİK ORANI SİSTEMİ
- Herhangi bir şekilde bölge ayrımı yapılmaksızın stratejik sabit yatırımlarda yatırım tutarının %5ini ve maksimum 50.000.000-TL, Arge ve çevre yatırımlarında ise 500.000-TL tutarı geçemez.
- TL kredi için %3-%7 arasında, Döviz kredide ise %1-%2 arası destek sağlanmaktadır.
- 1 ve 2. Bölgelere faiz desteği verilmemektedir.
- Bölgesel teşviklerde azami 500.000-TL ile 900.000-TL arasında faiz desteği sağlanabilmektedir.
- Kullanılmış makine teçhizat alımları için faiz desteği uygulanmaz.
- Aynı belge kapsamındaki yatırımlar için tek aracı kurumla çalışılır, yalnız stratejik yatırımlar birden fazla aracı kuruma imkan tanır.
- Aracı kurum kredinin kullanım alanından sorumludur.
SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİ
- Büyük ölçekli yatırım,
- Stratejik yatırım,
- Bölgesel teşvik yatırımı kapsamındaki yatırımlardan tamamlama vizesi yapılmış olanlar için kayıtlı istihdamı aşmamak,
- Komple yatırımlarda yatırımla sağlanan,
- Diğer yatırımlarda yatırıma başlanmadan önceki 6 ay ortalama işçi sayısına yatırımla ilave edilen sayı kadar işveren sigorta payı bakanlık tarafından ödenir.
SİGORTA İŞVEREN PRİMİ
- Stratejik yatırımlarda işveren primi tutarı 6. bölgede 10 yıl, diğer bölgelerde 7 yıl uygulanır.
- Sigorta priminin sabit yatırıma olan oranı bölgelere göre değişmekle birlikte bölgesel teşvikte %10 dan %50 ye kadar, büyük ölçekli yatırım teşvik uygulamasında ise %3 ten %15 e kadardır. Prim desteği bu tutarları aşamaz.
- Stratejik yatırımlarda ise 6. bölge hariç sabit yatırım tutarının %15 ini geçemez.
GELİR VERGİSİ STOPAJ DESTEĞİ
- 6. bölgede yapılan her türlü yatırımla sağlanan ilave istihdam için belgedeki kayıtlı istihdam tutarını aşmamak şartıyla ücretin asgari ücrete tekabül eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçtiği andan itibaren 10 yıl süreyle terkin edilir.
- Yatırım bitmez veya belge iptal olursa cezasız fakat faiziyle beraber tahsil edilir.
VERGİ İNDİRİMİ
Büyük ölçekli yatırımlar ve bölgesel teşvik kapsamındaki yatırımlarda 5520 sayılı KVK’nun 32/A maddesi gereği gelir veya kurumlar vergisi oranı öngörülen yatırım tutarına ulaşıncaya kadar indirimli uygulanır.
- Stratejik yatırımlarda tüm bölgelerde katkı oranı %50 ve vergi indirim oranı %90’dır.
- 31.12.2013 tarihine kadar başlamış olan yatırımlarda bölgesel ve büyük ölçekli yatırıma ilişkin teşvikte minimum %5, maksimum %15 yatırım katkı payı artışı gözlemlenmekte; vergi indirimi ilk yıllara yoğunlaşmaktadır.
- Vergi indirimi desteği münhasıran teşvik belgesine konu yatırımdan elde edilecek kazançlara uygulanmakla birlikte, büyük ölçekli ve bölgesel teşvik uygulamaları açısından 2., 3., 4., 5. ve 6. bölgelerde yatırım yapan firmalar için, yatırıma katkı tutarının belirli bir kısmı yatırım döneminde tüm faaliyetlerinden elde ettiği kazançlar üzerinden uygulanabilecektir.
- Bu maddeye göre hesaplanacak yatırıma katkı tutarına mahsuben, gerçekleştirilen yatırım harcaması tutarını aşmamak ve toplam yatırıma katkı tutarının;
- a) Büyük ölçekli yatırımlar ve bölgesel teşvik uygulamaları kapsamındaki yatırımlarda; 2 nci bölgede yüzde onunu, 3 üncü bölgede yüzde yirmisini, 4 üncü bölgede yüzde otuzunu, 5 inci bölgede yüzde ellisini ve 6 ncı bölgede yüzde seksenini,
- b) Stratejik yatırımlarda; 6 ncı bölgede yüzde seksenini, diğer bölgelerde yüzde ellisini,
- geçmemek üzere yatırım döneminde yatırımcının diğer faaliyetlerinden elde edilen kazançlarına indirimli gelir veya kurumlar vergisi uygulanabilir.
- (6) Arazi, arsa, royalti, yedek parça ve amortismana tâbi olmayan diğer harcamalar ile 5520 sayılı Kanun gereği finans ve sigortacılık konularında faaliyet gösteren kurumlar, iş ortaklıkları, 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar ve rödovans sözleşmesine bağlı olarak yapılan yatırımlar vergi indirimi desteğinden yararlanamaz.
- (7) İndirimli oranlar stopaj suretiyle yapılan vergilendirmede uygulanmaz.
- Gerçekleşen yatırım toplam tutarını aşmamak kaydıyla, yatırım döneminde stratejik yatırımlar için toplam yatırım katkı payının stratejik yatırımlarda 6. bölge için %80; diğer bölgeler içinse %50’si yatırımcının bu dönemde elde ettiği diğer kazançlarından indirim konusu yapılabilir.
ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ YATIRIMLARI
- Kararnamede yapılan düzenlemeye göre, büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımların OSB’de yapılması durumunda, bulunduğu bölgenin bir alt bölgesinde sağlanan oranda vergi indirimi uygulanacaktır. Buna göre; örneğin 4. bölgede OSB’de yapılan bir yatırımda, beşinci bölge için belirlenen teşvik oranları uygulanacaktır.
- Yatırımın 6. bölgede yapılması halinde vergi indirimi, bölgede geçerli olan yatırıma katkı oranına beş puan eklenerek hesaplanacaktır.
YATIRIM YERİ TAHSİSİ
- 4706 sayılı kanun mucibince talep halinde yatırım yeri tahsis edilebilmektedir.
- Arazi, arsa, royalti, yedek parça ve amortismana tâbi olmayan diğer harcamalar ile 5520 sayılı Kanun gereği finans ve sigortacılık konularında faaliyet gösteren kurumlar, iş ortaklıkları, 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar ve rödovans sözleşmesine bağlı olarak yapılan yatırımlar için yatırım yeri verilmez.
[1] Mesleki çalışmalarımızda yer alan bilgiler belli bir konunun veya yasal düzenlemenin veyahut yargı kararlarının çok geniş ve kapsamlı bir şekilde ele alınmasından ziyade genel olarak mükelleflere ve uygulayıcılara bilgi vermek, gündemi talip etmeye yardımcı olmak ve yorum yapmalarına yardım amacını taşımaktadır.
Makaleleri yazıldığı dönem ve yasal düzenlemelerin dikkate alınarak değerlendirme yapılmasının önemli olduğunu hatırlatmak isteriz. Makalelerin telif ve diğer yasal hakları doğrudan şirkete ve yazarına ait olup, atıf yapmadan veya izinsiz kullananlar hakkında her türlü yasal işlemin yapılacağını ifade ederiz.
Çalışmalarımız profesyonel hizmetlerimizi temsil etmeyebileceği gibi, her durum ve koşulda profesyonel yaklaşımlarımızı da ifade ettiği iddia edilemez. Yaptığınız fiili/pratik çalışmalarda bu değerlendirmeler dikkate alınırken, olayların koşullarının da incelenmesi, irdelenmesi, sonuçlarının iyi analizi son derece önemlidir. Bu tür çalışmalarda mutlak suretle bir profesyonelden bilgi alınması veya danışmanlık alınmasında fayda bulunduğu düşünülmektedir. Şirketimiz tarafından iş ortalarımızın personellerimizin yetişmesi ve gelişmesinden duyduğumuz sorumluluğu yerine getirme gayreti içinde olacağımıza dair sözümüzü tutma gayreti içinde olduğumuzu iletmek isteriz.
“ADEN Yeminli Mali Müşavirlik Bağımsız Denetim ", söz konusu çalışmaların ve içeriğindeki bilgilerin özel durum veya koşullara bağlı olarak hata içermediğine dair herhangi bir güvence vermemektedir. Mesleki çalışmaları ve içeriğindeki bilgileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir ve bu kullanımdan kaynaklanan her türlü zarara dair risk ve sorumluluk tamamen tarafınızca üstlenildiğinin bilinmesi gerekmektedir.
