Ulusal Stok Bulundurma Zorunluluğu
Ali ÇAKMAKCI
Yeminli Mali Müşavir
info@adenymm.com.tr
1-Ulusal Stok Bulundurma Kriterleri:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanununda piyasanın istikrar içerisinde çalışmasını sağlamak ve belli bazı riskleri önlemek amacıyla piyasa oyuncularına ulusal stok tutma yükümlüğü getirilmiştir. Mezkur Kanunun 16. maddesine göre piyasada sürekliliğin sağlanması, kriz veya olağanüstü hallerde risklerin önlenmesi ve uluslararası anlaşmalar gereği olağanüstü hal petrol stokları ile ilgili yükümlülüklerin ifası amaçlarıyla bir önceki yıl günlük ortalama kullanımının içindeki net ithalatın en az doksan günlük miktarı kadar petrol stoğu tutulması gerekmektedir.
Ulusal petrol stoğu, rafineri , akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahiplerinin ikmal ettiği günlük ortalama ürün miktarının minimum yirmi katını kendi depolarında veya lisanslı depolama tesislerinde topluca veya statülerine göre ayrı ayrı bulundurma yükümlülüğü ile sağlanmaktadır. Rafinerilere ve depolara boşaltılmak üzere karasularında bulunan yüklü tankerler ile rafinerilerdeki ham petrol ve yarı mamul ürünler, ürüne tahvil edilerek ulusal stok mükellefiyetine sayılır. Ulusal petrol stoğu, depolanan yerin durumuna ve mevzuatın müsaadesi şartı ile vergisiz tutulabilir.
Akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahiplerinin, tank dibi hariç toplam stoğunun yirmi günlük kısmı şirketlerin minimum işletme stoğu olarak alınır ve ulusal petrol stoğundan sayılır. Ayrıca, bir tüketim tesisinde her bir cins üründen yılda 20.000 ton ve üzeri akaryakıt kullanan serbest kullanıcılar, tüketimlerinin onbeş günlük kısmını karşılayacak miktarda kendi depolarında stok bulundurmak mecburiyetindedir ve bunlar ulusal petrol stoğu içinde mütalâa edilir.
Ulusal petrol stoğunun tamamlayıcı kısmı rafinericiler tarafından tutulur ve tamamlayıcı kısmın edinilmesi nedeniyle oluşabilecek kaynak ihtiyacı, finansman giderleri ve bu kısım stokların depolama ve idame maliyeti, tüketici fiyatlarına ilâve edilen (Kurul tarafından azami 10 ABD Dolar/ton’a kadar belirlenir.) ve rafinericilerin kullanımında kalan gelirler ile karşılanır. Rafinericilerin haricinde ithalat durumunda bu gelir rafinericiye ithalatçı tarafından ödenir. Rafinericiler tarafından her yıl bu gelirin muhasebesi hakkında Kuruma bilgi verilmesi zorunludur. Gelir, yeterli depolama tesisi ve stok sağlandıktan sonra idame giderlerini sağlayacak seviyeye çekilir.
Ulusal petrol stoğu hesabında esas alınacak günlük ortalama ürün miktarı, bir önceki dağıtım projeksiyonu döneminde ikmal edilen akaryakıt miktarının 360’a bölünmesi suretiyle hesaplanır. Dağıtıcı lisansı sahiplerinin yükümlülükleri kapsamında tutulacak stok miktarı, 3.300 ton veya eşdeğeri hacim ölçüsünden az olamaz.Yıllık tüketimi bir tesisinde her bir cins akaryakıt için 20.000 ton ve üzeri olan serbest kullanıcı lisansı sahipleri de,kendi depolarında, kullanımlarının onbeş günlük kısmını karşılayacak miktarda stok bulundurmakla yükümlüdür. Rafinerilere ise ulusal petrol stoğunun tamamlayıcı kısmının ve Ulusal petrol stoğu kapsamında, ikmal edilen günlük ortalama ürün miktarının minimum yirmi katının kendi depolarında veya lisanslı depolama tesislerinde topluca veya statülerine göre ayrı ayrı bulundurulması yükümlülükleri verilmiştir.
Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin 50. maddesine göre gelir payı:
a) Beher metreküp için;
1) Benzin türlerinde (ihrakiye amaçlı kullanılanlar dahil) 1,32
2) Gazyağı ve jet yakıtında 1,29
3) Motorin (İhrakiye amaçlı kullanılanlar dahil) ve biodizel türlerinde 1,27
b) Beher metrik ton için; Fuel Oil (ihrakiye amaçlı kullanılanlar dahil ) türlerinde 1,42
Yeni Türk Lirasıdır. Hesaplamalarda, ton kesirleri dikkate alınmaz.
Biodizel türlerini üreten işleme lisansı sahipleri sattıkları biodizel türleri için, dağıtıcı ve ihrakiye teslimi lisansı sahipleri ithal ettikleri akaryakıt için hesapladıkları gelir payını, Ulusal Petrol Stoku Komisyonu’nca belirlenen usul ve esaslara göre rafinericilere ödemeleri gerekmektedir. Ayrıca, rafinerici lisansı sahipleri akaryakıt satışlarında gelir payı tahsil etmekle yükümlü kılınmışlardır.
Rafinericilerin satış bedeline yansıttıkları ile dağıtıcılar ve ihrakiye teslim şirketlerinin rafinericilere yaptığı ödemenin karşılığı olarak tahsil edecekleri gelir payları, düzenlenen faturalarda ayrı başlık altında gösterilir.
Ulusal petrol stoğunun esas gün sayısının belirlenmesi, artırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler, ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun cinsi, miktarı ve stoklama yerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması, ulusal petrol stoklarından olağanüstü hallerde satış yapılması ile Bakanlar Kurulu’na sunulacak tekliflerin hazırlanması gibi konularda karar vermek üzere ve bu Kanuna göre oluşturulan Komisyonun çalışmasına ait usul ve esasların belirlenmesinde Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
Komisyon, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı başkanlığında, Millî Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ve Kurum temsilcilerinden oluşur. Komisyonca alınan kararların uygulanması ile sekretarya işleri Bakanlık tarafından yürütülür. Komisyonun kararlarına karşı yürütülecek hukukî işlemlerde muhatap Bakanlıktır.
Makale, 2013 yılı tarihinde yazılmıştır.
