SENDİKA AİDATLARININ GİDER VE ÜCRET AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

SENDİKA AİDATLARININ GİDER VE ÜCRET AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ali ÇAKMAKCI

Yeminli Mali Müşavir

Sorumlu Ortak Bağımsız Denetçi

E. Hesap Uzmanı

İletişim: info@adenymm.com.tr-0212 592 00 92

Şirketler tarafından hem kendi nam ve hesaplarına; hem de işçi nam ve hesaplarına sendika aidatları ödenebilmektedir. Bu durumun hem işverenler, hem de işçiler açısından vergisel değerlendirmesini aşağıdaki gibi iletmek isteriz:

1-Gider Yönünden:

GVK'nın 40/8. maddesine göre işverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar (şu kadar ki; ödenen aidatın bir aylık tutarı, işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşamaz).

Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesine 3239 sayılı Kanunla eklenen 8 numaralı bent hükmüyle işverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatların gider olarak hasılattan indirilmesi öngörülmüştür. Ancak, ödenen aidatın bir aylık tutarı, işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük tutarını aşamayacaktır. Söz konusu hüküm aynı esaslar dahilinde kurumlar vergisi mükellefleri için de uygulanacaktır. (Mülga 31 KVK Genel Tebliği)

Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesine 3239 Sayılı Kanunla eklenen 8 numaralı bent hükmü ile, işverenlerce Sendikalar Kanunu hükümlerine göre bağlı oldukları sendikalara ödenen sendika aidatlarının gider yazılması esası getirilmiştir.

Bu hükme göre, işverenlerin 2821 sayılı Sendikalar Kanunu hükümlerine göre, sendikalara bir ayda ödedikleri aidatın tutarının, işverene bağlı işyerlerinde çalışan işçilere bir günde ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşmaması gerekmektedir. 

İşverenlerce sendikalara ödenen aidatın, belirtilen bu miktarı aşması halinde, aşan kısmın ticari kazancın tespitinde gider olarak nazara alınması mümkün değildir. Bu tutarın kanunen kabul edilmeyen gider olarak kabulü gerekmektedir.

Sendika aidatının, işverenler tarafından gider yazılabilmesi için, aidatın ilgili bulunduğu yılda sendikaya ödenmesi gerekir. İlgili bulunduğu yılda ödenmeyen sendika aidatları, daha sonraki yıllara ait ticari kazancın tespitinde gider olarak nazara alınmayacaktır. (GVK 149 Seri Nolu Genel Tebliğ). 

Kanunda bu yönde açık bir hüküm olmamasına rağmen sonraki yıllarda ödenen eski yıl sendika aidatları da kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilecektir. Halbuki ödeme süresi yönünden kanunda emredici bir kural bulunmamaktadır. 

Buna göre işverenler tarafından sendikalara "içinde bulunulan yılda" ödenen aidatların gider niteliği bazı şartlara tabidir. Buna göre sendika aidatları ancak ödendiği yıl (bağlı olduğu yılda) gider yazılabilir. Ödenmedikçe tahakkuk yoluyla gider yazılamaz.

Ayrıca, aidatların bir aylık tutarı da  "işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşamayacaktır". Buna göre bu aylık tanımlanan üst sınıra kadar gider yazılabilir, fazla ödenen tutar varsa kanunen kabul edilmeyen gider olacaktır.

Burada yer alan açıklamalar işverenlerce kendi nam ve hesaplarına sendikalara ödedikleri aidatları konu edinmektedir. 

2-İşçi Ücretleri Ve Mahsuplaşma Yönünden:

GVK'nun 63. maddesine göre çalışanlar tarafından ilgili kanunlarına göre, sendikalara ödenen aidatlar (Şu kadar ki, aidatın ödendiğinin tevsik edilmesi şarttır.) ücretin gerçek ve safi tutarının bulunmasında dikkate alınmaktadır.

Ücretin gerçek safi değeri; işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından, 193 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinde sayılan sigorta primi, şahıs/hayat sigortası primi ve sendika aidatları gibi indirimler ile 31 inci maddesinde yer alan engellilik indirimi düşüldükten sonra kalan miktardır. Bu hesaplama yapılırken, 193 sayılı Kanunun 23 ilâ 29 uncu maddelerine göre istisna kapsamında olan ve bordroda gösterilen diğer ücret ve benzeri ödemelerin ise ilgili hükümlerine göre vergiden istisna edileceği tabiidir.

2821 sayılı Sendikalar Kanunu’na göre işçi sendikalarına ödenen aidatlar, aidatın ödendiğinin sendika tarafından verilecek bir makbuzla tevsik edilmesi kaydıyla, vergi matrahının tayininde gayrisafi ücret tutarından GVK’nın 63/4. maddesine göre indirilebilecektir. Sendika aidatı işverenler tarafından ücretlerden kesilmek suretiyle ödenmekte ise, bu şekilde ödenen aidatın ücret bordrosunda gösterilmesi durumunda, makbuz aranmaksızın, ücretin gayrisafi tutarından indirilmesi gerekmektedir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 63 ncü maddesine 3239 sayılı Kanunun 54 ncü maddesi ile ilave edilen 4 numaralı bentte, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre, sendikalara ödenen aidatların (aidatın ödendiğinin tevsik edilmesi şartıyla) vergi matrahının tayininde, gayrisafi ücret tutarından indirileceği hükme bağlanmıştır. 

Bu hüküm uyarınca, 1 Ocak 1986 tarihinden itibaren işçiler tarafından 2821 sayılı Sendikalar Kanunu hükümlerine göre işçi sendikalarına ödenen aidatlar, aidatın ödendiğinin sendika tarafından verilecek bir makbuzla tevsik edilmesi kaydıyla, vergi matrahının tayininde gayrisafi ücret tutarından indirilebilecektir.

Sendika aidatı, işçiler tarafından doğrudan doğruya sendikaya ödenmeyip, işverenler vasıtası ile ve ücretlerden kesilmek suretiyle ödenmekte ise bu şekilde ödenen aidatın ücret bordrosunda gösterilmesi kaydıyla, makbuz aranılmaksızın ücretin gayrisafi tutarından indirilmesi de mümkün bulunmaktadır. (GVK 147 Seri Nolu Genel Tebliğ)

Buna göre işverenler tarafından işçi nam ve hesaplarına ödenen sendika aidatları esasen kanunen kabul edilmeyen gider dahi olsa, işçi ücret gelirinin bir parçası olduğundan işçi brüt ücretine ilave edilip yine ödenmek şartıyla ilgili ayda aynı tutar gerçek ücret tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır. Yani, brüt ücrete ilave edilip sendika aidatı olarak tekrar düşülecektir.

Buradaki açıklamalar işçi sendikasına yapılan ödemeleri konu edinmektedir.

Şirket tarafından işçiler nam ve hesabına ödenen sendika aidatları ödendiği ayda/dönemde herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın (sendika kanununa uygun olmak şartıyla) ücret matrahından düşülebilmektedir. Bu nedenle işverenler tarafından işçi için ödenen sendika aidatları o ay işçinin net ücretine ilave edilmeli, aynı tutar ise yine o ay sendika aidatı olarak ücret matrahından düşülmelidir. Bu nedenle işçinin vergiye tabi matrahı buna göre belirlenerek gelir vergisi hesaplanmalıdır.

Böylece işveren tarafından ödenen bu tutar şirket nezdinde ücret olarak gider niteliğine kavuşacaktır. Bahsi geçen tutar işçi maaşından kesilecek ise, sendikaya ödenen tutar önce işçi avans hesabına alınarak çıkacak ücret bodrosuna göre ödenmesi gereken borçtan mahsup edilecektir. Bu şekilde de hesaplar kapatılmış olacaktır.

              [i]