Onaylanmış Kişi Statü Belgesi- Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü Belgesi Arasındaki Farklar-2012
Ali ÇAKMAKCI
E. Hesap Uzmanı, YMM
Onaylanmış Kişi Statü Belgesi:
Bildiğiniz üzere ÖTVK’nından kaynaklanan nedenlerle akaryakıt ithalinde bulunan dağıtıcı şirketler veya rafineriler ithal edilen akaryakıt karşılığına tekabül eden tutarda teminat vermek durumunda kalmaktadırlar. Bu durum, şirketleri hem ciddi bir finansman sorunu içine çekmekte, hem de ciddi maliyetlere katlanmak zorunda bırakmaktadır. Ayrıca, özellikle yurt dışından kredi bulurken ciddi sıkıntıları da gündeme getirmektedir. İlaveten, her işlem için ayrı bir teminat verilmesi durumu hem mükellef, hem de idare açısından iş yoğunluğu ve zaman kaybına neden olmaktadır.
AB Gümrük Koduna uyumlu olarak hazırlanıp 05.02.2000 tarihinde yürürlüğe giren 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile amaçlanan en önemli hedeflerden birisi, gümrük işlem ve formalitelerinin basitleştirilmesi ve hızlandırılmasıdır. Bu kapsamda, eşyanın gümrükte bekleme süresinin asgariye indirilmesi, zaman kayıplarının ve gereksiz harcamaların önüne geçilmesi suretiyle ticarette gümrük işlemlerinden kaynaklanan maliyetin düşürülmesi ve özelikle sanayi için girdi niteliğindeki eşyanın süratle ekonomiye kazandırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda anılan Kanunun 10 ve 71. maddelerinde, gümrük işlemlerine ilişkin usul ve formalitelerin hangi hallerde ve koşullarda basitleştirileceği konusunda Yönetmelikle düzenleme yetkisi verilmiştir. Bu çerçevede, basitleştirilmiş usul uygulamasından hangi hallerde ve koşullarda yararlanılacağı Gümrük Yönetmeliği ile düzenlenmiştir.
Dünya ticaretinin günümüzde ulaştığı hacim ve hız dikkate alındığında, ülkemiz ihracatçıları açısından dış ticaretteki rekabet koşulları ön plana çıkmaktadır. Ülkemiz ihracatçılarının rekabet koşullarını iyileştirmek, maliyet artırıcı unsurlarını azaltmak, işlem ve formalitelerini basitleştirmek ihracat hacmimizi artırma politikasında çok önemli bir yer işgal etmektedir. Bu amaçla dürüst ticareti olumsuz etkileyen ve maliyet artırıcı unsur olarak kabul edilen bürokratik işlemlerden dolayı bekleme ve zaman kayıplarının önüne geçilmesi, teminat maliyetlerinin asgariye indirilmesi, işlem ve formalitelerin basitleştirilmesi yönünde gerek dış ticaret mevzuatı, gerekse gümrük mevzuatında basitleştirilmiş usul uygulamaları düzenlenmiştir.
Bu kapsamda Gümrük Yönetmeliğinde değişiklik yapılmak suretiyle Onaylanmış Kişi Statüsüne ilişkin koşul ve şartlar belirlenerek mükelleflere özellikle götürü teminattan yararlanma imkanı getirilmiştir. Bahsi geçen statünün götürü teminatın dışında sağladığı pekçok imkanın bulunduğunu da ifade etmek gerekir. Onaylanmış kişi statü (OKS) belgesi; düzenlenen belgenin sınıfına göre, eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılması, eksik bilgi ve/veya belgeyle beyan, basitleştirilmiş kontrol, A.TR düzenleme, onaylama ve vize işlemleri, götürü teminat uygulaması, kısmi teminat uygulaması, tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usulden eşya sınırlaması olmaksızın yararlanma, Dahilde İşleme Rejimi çerçevesinde indirimli teminat uygulamasından faydalanabilme gibi hak ve uygulamalar ile işlemlerin Gümrük İdarelerinde daha süratli gerçekleştirilebilmesi sağlayan Gümrük Müşteşarlığı tarafından düzenlenen belgedir. Günümüzde akaryakıtın %90’nın ithal olduğu düşünüldüğünde bahsi geçen uygulamanın özellikle dağıtım şirketlerinin önünü açacağından koşulların sağlanması durumunda talep edilmesini önermekteyiz. Bahsi geçen belge ile birlikte geçmiş 12 ay boyunca yapılan teminata konu işlemin %10’nun götürü teminat olarak verilmesiyle belge kapsamında işlem yapılabilecek, ithalat tutarı her ne olursa olsun yapılan her işlem kapsamında artık teminat verilmesi istenmeyecektir.
Götürü teminat uygulaması, eşyanın gümrük vergileri ve sair vergilerinin teminata bağlanmasını gerektiren bir gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulduğu durumlarda, bu uygulamadan yararlanacak statü belgesi sahibi kişi için belirlenmiş tutardaki teminatın, her işlem için ayrı ayrı teminat verilmeksizin, teminata bağlanması gereken tutardan bağımsız olarak ve herhangi bir düşüm yapılmaksızın bir yıl süreyle kullanılabilmesini ifade eder.
Götürü teminat uygulamasından yararlanmak isteyen statü belgesi sahibi tarafından verilmesi gereken teminat tutarı, götürü teminat yetkisinin tanınması, güncellenmesi veya kapsamının değiştirilmesine ilişkin başvurunun yetkili başmüdürlük genel evrak kaydına alındığı ayın ilk gününden geriye dönük bir yıl içerisinde gerçekleştirdiği gümrük işlemlerine ilişkin olarak teminata konu olan gümrük vergileri ve sair vergilerin toplam kıymetinin %10’u olarak belirlenmektedir.
Götürü teminat uygulamasından yararlanmak isteyen statü belgesi sahibi için hesaplanacak teminat tutarı,
a) Dahilde işleme rejimi dahil, götürü teminat hükümlerinin uygulanabileceği eşyaya ilişkin gümrük vergileri ve sair vergileri kapsaması durumunda 250.000 AVRO’dan,
b) Dahilde işleme rejimi dışında götürü teminat hükümlerinin uygulanabileceği eşyaya ilişkin gümrük vergileri ve sair vergileri kapsaması durumunda 75.000 AVRO’dan
az olamaz.
Götürü teminat uygulamasından yararlanmak isteyen statü belgesi sahibi tarafından;
a) Götürü teminatın 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun eki (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan eşyanın ithalinde ödenecek özel tüketim vergisini de kapsaması durumunda 10 milyon AVRO’yu,
b) Götürü teminatın 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun eki (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan eşyanın ithalinde ödenecek özel tüketim vergisini kapsamaması durumunda 2 milyon AVRO’yu,
aşmayan miktarda teminat verilmesi mümkündür.
Götürü teminat yetkisinin geçerlilik süresi bir yıldır.
Götürü teminat yetkisini haiz statü belgesi sahibince, götürü teminat yetkisinin güncellenmesi için geçerlilik süresinin bitiminden önceki bir ay içinde başvuruda bulunulur. Ancak, Avro türünden azami tutarlarda teminat verilmiş olması durumunda güncelleme için başvuruda bulunmak gerekmez.
OKS belgesi verilecek yükümlüler için Gümrük Yönetmeliğinin 23. maddesinde ve 24. maddesinde ise özel koşullar tanınmış olup bu koşulların eksiksiz yerine getirilmesi neticesinde bu kolaylıktan yararlanılabilecektir. Ayrıca, konuyla ilgili olarak Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin 1 sıra numaralı Gümrük Genel Tebliği düzenlenmiştir.
Gümrük Yönetmeliği düzenlemesi kapsamında dış ticaret ve gümrük mevzuatında var olan ya da daha da geliştirilecek basitleştirilmiş usul uygulamalarından yararlanma hakkı kazanacak firmalardan aranacak dış ticaret performansı ile güvenilirlik kriterleri, Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği, Gümrük Genel Tebliği Basitleştirilmiş Usul ile belirlenmiş olup ayrıca, ihracatçının üyesi olduğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinden alınan Performans ve Güvenilirlik Formu ile tevsik edilmesi istenmektedir.
Güvenirlik kriterleri genel şartlar olarak belirlenmiş olmasına karşın, belirlenen dış ticaret performanslarına (gerçekleştirilen ihracat ve ithalat tutarları) bağlı olarak "Onaylanmış Kişi" statüsü verilecek firmalar üç kategoriye ayrılmıştır. Bu şekilde yapılan düzenlemenin gerekçesi; dış ticaret ve gümrük mevzuatlarında var olan ya da daha da geliştirilecek basitleştirilmiş usul uygulamalarından; firmaların hak kazandıkları "Onaylanmış Kişi" statülerine göre kademeli olarak yararlanabilmesine olanak sağlamaktır.
Ayrıca, bu belge mavi hat uygulamasından da yararlanma imkanı sağlamaktadır. Mavi hat, A ve B sınıfı onaylanmış kişi statüsüne sahip kişilerin ithalatta ve ihracatta, C sınıfı kişi statüsüne sahip kişilerin ise yalnızca “1000” rejim kodu ile yapılan ihracatta yararlandığı, eşyanın belge kontrolüne veya muayeneye tabi tutulmadığı hattır. BİLGE sistemi tarafından risk kriterlerine göre yapılacak değerlendirme sonucunda muayene türü mavi hat olarak belirlenen beyannameler için sistem tarafından muayene memuru ataması yapılmaz.
Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine getirilen eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulmasına ilişkin tüm belgelerinin tam olması koşuluna bağlanan usul ve düzenlemelere ilişkin gümrük beyannameleri mavi hatta işlem görmez.
Gümrük Yönetmeliğinin 196. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (ç) bentlerinde belirtilen eşyaya ilişkin gümrük beyannameleri mavi hatta işlem görmez.
Mavi hatta işlem görmüş ithalat ve ihracata ilişkin gümrük beyannameleri kapsamı eşyaya ilişkin olarak tahakkuk eden gümrük vergileri ve sair vergilerin ödenmesi ya da teminata bağlanmasının ardından gümrük işlemleri tamamlanır ve söz konusu eşya gümrük idaresince teslim edilir. Gümrük İdareleri, Gümrük Kanununun 73. maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde eşyanın tesliminden sonra beyanın kontrolünü yapabilirler.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü Belgesi:
OKS uygulamasına benzer şekilde Gümrük Yönetmeliği’nin ikinci kısmında ve 10.01.2013 tarih ve 28524 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmak suretiyle yürürlüğe giren Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nde basitleştirilmiş usulden yararlanma hakkı veren bir diğer kolaylık olan Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsüne ilişkin hükümler açıklanmıştır.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü kapsamında A, B, C şeklinde ayrım olmamakla beraber, OKS’den önemli farklarının da olduğunu ifade etmek gerekir. Bu belge Onaylanmış Kişi Statüsü ile benzer niteliklere sahip olmakla beraber daha geniş yetkiler sunmaktadır. Asıl amacına yönelik olarak ihracatcının malı daha hızlı sevk etmesine ilişkin uygulamalara yönelik hükümlere yer verilmiştir. En önemli farkı ise OKS 2 yıl geçerli iken bu belge süresizdir yani askıya alınma/iptal olamadığı sürece geçerlidir. Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nin 16. maddesinde, 94. ve 96. maddeler istisna olmak üzere, belgenin süresiz geçerli olduğu belirtilmiştir. Götürü teminat uygulaması burada da OKS’deki gibi belirlenmiştir. Yine, bu teminat yetkisinin geçerlilik süresi 1 yıl olarak uygulanacaktır.
Bu belge için OKS’daki koşullara benzer şekilde ceza şartlarınının sağlanması, vergi, sgk borçların olmaması, soru formunu doldurulması, ISO 9001 ve ISO 27001 sertifikasına sahip olunması gerekmektedir (OKS ile arasındaki en önemli fark bu belgededir bu belge yoksa işlem red ediliyor dolayısıyla önce bu belge alınmadan başvuru yapmak anlamsız kalmaktadır), son üç yılın YMM denetim raporu gerekmektedir. Fakat, OKS’deki gibi ithalat ve ihracat şartları yoktur.
Yine, bu belgeyi almak için güvenirlik, ticari kayıtların güvenirliği, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik kriterlerinin sağlanmış olması gerekmektedir. Mali yeterlilik dışındaki kriterleri Kontrol Genel Müdürlüğü personeli ile incelettirilir, diğer mali yapıyı ise YMM inceleme konusu yapar. Başvurular iletildikten sonra ön inceleme yapılır, daha sonra kontrol genel müdürlüğü yerinde denetim yaptırır tüm tesis incelenir. Bu belgeyi alanların OKS belgeleri geri alınır. Her iki belge aynı anda kullanılmaz.
