GVK’nun 18. Maddesi Kapsamında Öğretim Üyeleri İçin Serbest Meslek Kazanç İstisnası Ve KDV Uygulaması-2012
Ali ÇAKMAKCI
E. Hesap Uzmanı, YMM, Bağımsız Denetçi
Bilindiği üzere, bazı akademisyenler çalıştığı kurumla ilişkisi olmaksızın, şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına makale, röportaj, bilimsel araştırma, yazılım, roman, makale gibi telif hakkı taşıyan bazı eserler yaratmaktadırlar. Bu durum, GVK’nunda serbest meslek faaliyeti, elde edilen kazancı ise serbest meslek kazancı olarak değerlendirmeyi gerektirmektedir.
Telif kazancı kavramından önce telif hakkı kavramının tanımlanması gerekmektedir. Telif hakkı kavramına vergi kanunlarında yer verilmemiştir. Bu kavrama ilgili kanunlar açısından bakıldığında, 3257 sayılı Sinema, Video ve Müzik Eserleri Kanununun 8. maddesinde telif hakkı; “Eserlerin çoğaltma, yayma ve gösterim hakkı, eserin işletme belgesi sahibine aittir. Bu eserlerin çoğaltma hakkı ve sorumluluğu kayıt ve tescilini yaptırana aittir. Hak sahibinin izni olmadıkça eserler üzerinde her türlü tasarruf yasaktır.” şeklinde tanımlanmaktadır. Diğer yandan, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 8. maddesinde; “Bir eserin sahibi, onu vücuda getirendir” denilmektedir.
Bu açıklamaların ışığında telif hakkı; fikir ve sanat ürünü olarak ortaya konan eserler üzerinde sahibinin hakkını ifade eden kavram olarak açıklanabilir. Bu nedenle, bütün ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de, telif hakları 05.12.1951 tarih ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile koruma altına alınmıştır.
Eser sahiplerinin; eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri gelirler, telif kazancı sayılmaktadır. Telif kazançlarının vergilendirilmesi ile ilgili olarak, GVK’nun 18. maddesinde yer alan, “serbest meslek kazançlarında istisna” başlığını taşıyan düzenleme ile; “Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini, gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat gelir vergisinden istisna edilmiştir.”
Buna göre; telif kazancına ilişkin istisnadan bahsetmek için aşağıdaki şartların varlığı gerekmektedir:
-
İstisnadan tercüman, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı, mucitlerin kendileri ve kanuni mirasçıları yararlanabilir.
-
Telife konu olan eserin, şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeler, röportaj, fotoğraf film, radyo ve televizyon oyunu gibi nitelikte olması gerekir.
-
Eserlerin gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo ve videoda yayınlatılması veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleriyle ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle gelir elde edilmesi.
Aynı maddenin son bendinde ise; “Serbest meslek kazançları istinasının, bu Kanunun 94. maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.” denilmektedir. Serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara (Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç) yapılan ödemeler esnasında ödemeyi yapanlar tarafından gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. GVK’nun 94. maddesine göre vergi tevkifatı;
-
Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde edilen kazançlar istisnasından yararlananlardan %17,
-
Dar mükelleflerden telif ve patent satışından dolayı %25,
-
Diğer serbest meslek kazançlarında, 2006/11449 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren %20 oranında yapılmaktadır.
Serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara yapılan ödeme esnasındaki tevkifat bir ön vergileme olup, bu tevkifat yıllık beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Mahsubu yapılan tevkifat tutarı, beyannamede hesaplanan vergiden fazla olduğu takdirde, vergi dairesince mükellefe yazı ile bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine iade edilir.
Görüldüğü üzere, GVK’nun(94/2-a) maddesinde 18. madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden % 17 vergi kesintisi yapılacağı belirtilmektedir. Dolayısıyla, telif kazançlarının vergilendirilmesinde tam istisna uygulamasından söz edilmesi mümkün değildir. Yapılan vergi kesintisinin dışında, ortaya çıkacak bir vergi yükü sözkonusu olmayacağından yapılan % 17 oranındaki vergi kesintisi nihai vergileme olmaktadır. Böylece, telif kazancı elde eden mükellefler gelir vergisinin artan oranlı tarife uygulamasına tabi olmayacakları gibi, defter tutma ve beyanname verme gibi şekli mükellefiyete de tabi tutulmamış olmaktadırlar.
Ayrıca, telif hakkı niteliği taşıyan eserlerin mutad bir şekilde ve sürekli olarak yapılması ise KDV yönünden vergiyi doğuran işlem olarak dikkate alınacaktır. Telif hakkına konu olan faaliyetin mutad ve sürekli bir şekilde yapılmasından maksat; eser niteliği taşıyan faaliyetin devamlılık arzedecek şekilde mutad meslek haline getirilmesi, başka bir ifade ile aynı yılda veya birbirini izleyen yıllarda birden fazla eser meydana getirilmiş olmasını ifade etmektedir. Telif kazançları 1 Nisan 1986 tarihinden itibaren sorumluluk kapsamına alınmıştır. 224 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, “ GVK’nun 18. maddesinde belirtilen teslim ve hizmetleri münhasıran aynı Kanunun 94. maddesinde sayılan kişi ve kurumlara yapanların KDV yükümlülükleri, hasılatlarına bağlı olmaksızın, tevkifat yapmakla sorumlu olanlarca yerine getirilecektir ” açıklamasına yer verilmiştir.
Serbest meslek erbabının sorumluluk uygulamasından faydalanabilmesi için gerçek usulde KDV mükellefiyetlerinin sadece GVK’nun 18. maddesi kapsamına giren işlemlerden ibaret olması ve işlemlerinin tamamının aynı Kanunun 94. maddesine göre gelir vergisi stopajına tabi bulunması gerekmektedir. Buna göre;18. madde kapsamına giren teslim veya hizmeti 94. maddede sayılan kişi ve kuruluşlar yanında maddede yer almayanlara da yapanlar veya bu kapsamda kalmak istemeyenler bu uygulamadan faydalanamayacaktır. Sorumluluk kapsamında bulunanların vergi indirim hakları bulunmamaktadır.
Bu kapsamdaki teslim ve hizmetlerin yalnızca 94. maddede sayılan kişi ve kurumlara yapılması halinde, ödemeyi yapanlarca gelir vergisi tevkifatı yapılması, ayrıca doğacak olan KDV’nin de bu kişi ve kuruluşlarca sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenmesi gerekir. Bu durumda, 18. maddede yazılı istisnadan yararlanan serbest meslek erbabının defter tasdik ettirme ve tutma ile satışlar karşılığında belge düzenleme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Bu uygulamadan yararlanmak isteyenlerin ilgili vergi dairelerine başvurmaları ve KDV tevkifatı yapılabilmesi için 18. madde kapsamında faaliyette bulunan kişilerin bu durumlarını önceden vergi sorumlusuna bildirmeleri gerekmektedir.
Ancak, GVK’nun 18. maddesi kapsamındaki serbest meslek faaliyetleri ile ilgili teslim ve hizmetlerin, mutad ve sürekli olarak aynı Kanunun 94. maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlar dışındakilere de yapılması halinde, serbest meslek erbabının KDV mükellefiyeti tesis edilecektir. Bu durumda, serbest meslek kazanç defteri tasdik ettirilmesi ve satışlar karşılığında anlaşmalı matbaalara bastırılacak veya notere tasdik ettirilecek serbest meslek makbuzunun düzenlenmesi zorunludur.
