2024/11: Yurtiçi Ve Yurtdışı Seyahat Ve Konaklamalarda Ödenen Harcırahların Durumu                                                  

SİRKÜLER (2024)

Özet:

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu(GVK)nun 40. Maddesinde yer alan götürü gider uygulaması 7491 sayılı Kanunun 9. maddesiyle 1/1/2024 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere kaldırılmıştır. Bilindiği üzere 01.01.2024 tarihine kadar ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hâsılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.

Götürü gider olarak telakki edilen bu yasal imkanın 01.01.2024 tarihinden itibaren ortadan kaldırılması ile kanun hükmünde yer alan faaliyetlerle uğraşan mükellefler başta olmak üzere tüm mükelleflerin belgesiz giderlerinin durumu daha da önem arz etmeye başlamıştır.

GVK’nun 24. Maddesi birinci fıkrasının 2. Bendine göre harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanunu'na tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur) hükmü yer almaktadır.

Ancak, aynı aylık seviyesindeki Devlet memuru tespit edilemeyen durumlarda, vergiden istisna edilebilecek kısmının hesaplanmasında, Devlet Memurları Kanunu hükümlerine tabi olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelik tutar esas alınacaktır.

Harcırah Kanununun 33. maddesinde, bu Kanun gereğince verilen yurt içi gündeliklerinin miktarının her yıl bütçe kanunlarıyla belirleneceği; 34. maddesinde ise, bu Kanun gereğince verilecek yurt dışı gündeliklerinin miktarının, gidilecek ülkeye, memur veya hizmetlilerin aylık veya ücretleri ile görevin mahiyetine göre mali yıl itibariyle ve Hazine ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca belirleneceği hükmü yer almaktadır.

2024 yılında işverenler tarafından geçici görevle görevlendirilen personele ödenecek yurtiçi gündelik tutarları 7489 sayılı 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) Cetveli ile yurtdışı gündelik tutarları ise 8124 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır.

Yurtdışı gündelik tutarları her yıl Cumhurbaşkanı Kararı ekinde KKTC için (TL) cinsinden belirlenmekte, diğer ülkeler için ise gidilecek ülkeye göre yabancı para cinsinden belirlenmektedir.

Harcırah Kanununa tabi olan ve olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından, hizmet erbabına geçici görev sonrasında ödenecek harcırahından mahsup edilmek üzere görev öncesinde avans ödenebilmektedir. Bu durumda, GVK’nın 24. maddesi kapsamında istisna kapsamında avans olarak ödenen harcırah ödemeleri üzerinden 94/1. maddeye göre gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır. Ancak, avans ödemelerinde damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.

Bu Sirküler kapsamında bu tür personellere yurtiçinde ve yurtdışında ödenebilecek gündelikler hakkında bilgilendirme yapılması amaçlanmaktadır.

İçerik:                                       

1. Devlet Memuru Brüt Aylık Hesaplaması:

Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğü’nün 05.01.2024 tarih ve 27998389- 010.06.02-2774790 sayılı sayılı Genelgesi ile 01.01.2024 – 30.06.2024 döneminde geçerli olacak memur maaş katsayıları aşağıdaki gibi belirlenmiştir:

Katsayı Türü 01.01.2024 - 30.06.2024

Aylık katsayısı 0,760871

Taban aylığı katsayısı 11,909083

Buna göre, en yüksek derece Devlet memuru brüt aylığı aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır:

Aylık gösterge 1.500

Ek gösterge 8.000

Taban aylığı göstergesi 1.000

Brüt aylık

[(1.500 + 8.000) x 0,760871] + [1.000 x 11,909083] = 19.137,36 TL

• Harcırah Kanunu uygulamasında, gerek yurtiçi gerekse yurtdışı gündelik ödemelerinde en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelik tutarı esas alınacaktır.  
• Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlarda yurtiçi harcırah ödemelerinde olduğu gibi gerçek yol giderlerinin tamamı gelir vergisinden istisnadır.
• Yemek ve yatma giderlerinde ise belge ile tevsik edilen gerçek tutarları ile ödendiğinde herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın tamamı vergiden istisna edilmektedir.
• Ancak, yeme ve yatma giderinin nakit olarak ödenmesi durumunda, yine yurtiçi harcırah ödemelerinde olduğu gibi vergiden istisna edilecek tutarın hesabında aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna verilen gündelikler veya en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen yurtdışı gündelik tutarı esas alınacaktır.
• Kısmen belge karşılığında, kısmen de nakit olarak yapılan gündelik ödemelerinde ise yurtiçi gündelik ödemelerinde olduğu gibi işlem yapılacaktır.
• GVK’nın 24/2 numaralı bendinde; Harcırah Kanunu’na tabi olmayan personele ödenen yurt dışı harcırah gündeliğinin, “aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek tutarı” ile kıyaslamak suretiyle istisna edilmesi hükme bağlanmıştır. Bu hükme göre, Harcırah Kanununa tabi olmayan personele yurt dışı harcırah tutarının istisna edilmesinde, öncelikle Harcırah Kanununa tabi olan personele ödenecek ve yurt dışı harcırahın istisna edilmesinde esas alınacak; harcırah tutarının, seyahatin ilk on günü için ödenecek harcırah tutarının, konaklama giderlerinin fatura ile belgelendirilmesinde ödenecek harcırah tutarının, konaklama giderlerinin fatura ile belgelendirilmemesinde ödenecek harcırah tutarlarının bilinmesi gerekir.
• Personele fiili yemek ve yatmak giderleri dışında gündelik de ödendiği takdirde bu gündeliklerin tamamının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekecektir. Bu uygulama, yurt dışı ve yurt içi harcırahlarının tamamı için geçerli bulunmaktadır.
• İş amacıyla yurt içine veya yurt dışına gönderilenlerin seyahat masrafları “gerçek (doğrudan) gider” veya “harcırah” yöntemlerinden yalnızca birisi ile karşılanabilir.
• Harcırah yöntemini seçen bir firma ayrıca fiili yemek ve yatma giderlerini de öderse, bu durumda fiili giderlerin tamamı ücret kabul edilecek ve vergilendirilecektir.
• Harcırah, sadece yeme ve yatma giderleri karşılığı verilir ve ayrıca bu kapsamdaki harcamalar için belgelenme şartı aranmaz. Harcırah yönteminde gerçek yol giderleri, yol giderlerine ait belgelerin temini şartı ile ayrıca ödenir.

2. Yurtiçi Gündelik Tutarları Ve İstisna Uygulaması:

2024 yılında Devlet memurlarına yurt içinde verilecek gündelik miktarları, 31.12.2023 tarih ve 1. Mükerrer 32416 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu eki “H Cetveli”nde tespit edilmiş olup; en yüksek derece Devlet memuru için yurt içi gündelik miktarı 480,00 TL olarak belirlenmiştir.

Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiş olmasını ve en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanı İdari İşler Başkanına ödenecek gündelik tutarını dikkate aldığımızda; 1.1.2024-31.12.2024 döneminde yurt içi seyahatler için personele ödenecek olan harcırah gündeliğinin gelir vergisinden istisna edilecek tutarı 480 TL olarak, KKTC’ye yapılacak seyahatler nedeniyle personele ödenen harcırah gündeliğinin gelir vergisinden istisna tutarı ise 919 TL olarak belirlenmiştir.

• Buna göre, özel sektör işverenleri tarafından, ücret seviyesi ne olursa olsun, çalışanlarına Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne yapacağı seyahatler nedeniyle anılan tutarda vergiden istisna gündelik ödenebilecektir. Bu tutarı aşan ödemelerin ise GVK’nın 24/2. maddesi gereğince net ücret ödemesi kabul edilerek vergiye tabi tutulması gerekmektedir.

• Buna göre, GVK’nun 24/2. maddesinde sayılan kişilerden brüt aylık seviyesi 19.137,36 TL veya fazlası olanlara yurt içi iş seyahatlerinde günlük olarak verilebilecek gelir vergisinden istisna harcırah miktarı en fazla 480,00-TL olabilecektir.
• Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlar tarafından ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı gelir vergisinden istisna edilmiş olup yeme ve yatma giderlerine karşılık verilen gündelikler ise belli limitler dahilinde gelir vergisinden istisna edilmektedir.

3. Yurtdışı Harcırah Ödemeleri Ve İstisna Uygulaması:

6245 sayılı Harcırah Kanununa göre hizmet erbabına ödenecek yurtdışı gündelik miktarı gidilecek ülkeye, memur ve hizmetlilerin aylık veya ücret tutarları ile görevin mahiyetine göre her yıl Cumhurbaşkanı tarafından tespit edilmektedir. Yurtdışı gündelik tutarları her yıl Cumhurbaşkanı Kararı ekinde KKTC için (TL) cinsinden belirlenmekte; diğer ülkeler için ise gidilecek ülkeye göre yabancı para cinsinden belirlenmektedir.

• GVK’na göre gider karşılığı olarak yapılan harcırah ödemeleri ücret sayılmakla beraber, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler ile Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
• 6245 sayılı Harcırah Kanununun 34. maddesine göre, en son 2024 yılında yurtdışı gündelik tutarları 18.01.2024 tarihli ve 32433 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır.
• Harcırah Kanunu uygulamasında gerek yurtiçi gerekse yurtdışı gündelik ödemelerinde en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelik tutarı esas alınacaktır.

2024 yılında uygulanan Yurtdışı Gündeliklerine Dair 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ekinde yer alan Yurtdışı Gündeliklerinin Hesaplanmasında Esas Alınacak Cetvelde gidilecek ülke/para birimleri ile görev unvanı/kadro derecesine göre, Devlet memurlarına ödenecek yurtdışı gündelik tutarları aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tabloda yer alan gündelik tutarları 2023 yılı ile aynı tutarlar olup bu yıl bir artış yapılmamıştır.

GVK’nın 24/1. maddesine göre Harcırah Kanununa tabi işverenler tarafından söz konusu Cetvelde yer alan yurtdışı gündelik tutarları gelir vergisinden istisna edilerek hizmet erbabına ödenecektir. GVK’nın 24/2. maddesi hükmü gereğince de Harcırah Kanununa tabi olmayan işverenler tarafından, personele yapılan yurtdışı gündelik ödemelerinde tespit edilebilmesi halinde aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna ödenecek gündeliklerin veya Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarının vergiden istisna edilecek yurtdışı gündelik tutarı olarak Cetvelde yer alan tutarlar dikkate alınacaktır.

• En son yurtdışı gündeliklerin belirlendiği 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararına göre 2024 yılında; yurtdışına veya sürekli görevle yurtdışında iken başka ülkelere geçici görevle gönderilenlere, Türkiye'den veya sürekli görevle bulundukları ülkelerden her çıkışlarında, seyahat ve ikamet süresinin ilk 10 günü için ödenecek gündelikler, ekli Cetveldeki miktarların %50 artırılması suretiyle hesaplanır.
• Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlarda vergiden istisna edilecek yurt dışı gündelik tutarının hesaplanmasında, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliğin tespit edilemediği durumlarda, “Yurt Dışı Gündeliklerinin Hesaplanmasında Esas Alınacak Cetvel” in II. Sütununda yer alan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündeliğin ilk 10 gün için %50 artırarak dikkate alınması gerekir.
• Bunlardan, aynı süre ile sınırlı olmak kaydıyla yurtdışında yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri fatura ile belgelendirenlere faturada gösterilen günlük yatak ücretinin yukarıdaki şekilde artırımlı olarak hesaplanan gündeliklerinin %40’ını aşması halinde aşan kısmın %70’i ayrıca ödenir. Ancak, yatacak yer temini için ödenecek günlük ilave miktar, artırımlı olarak hesaplanan gündeliklerin %100’ünden fazla olamaz.

Buna göre, 2024 yılında vergiden istisna edilecek en yüksek yurtdışı gündelik tutarları (Cetvelin II. Sütununda yer alan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelikler) ülkeler/para birimleri itibariyle aşağıdaki gibidir.

Ülkeler/Para Birimleri	Cetvelin II. Sütunu (En yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenecek gündelik tutarı)
ABD (ABD Doları)	182
Almanya (Euro)	164
Avustralya (Avustralya Doları)	283
Avusturya (Euro)	166
Belçika (Euro)	161
Danimarka (Danimarka Kronu)	1.238
Finlandiya (Euro)	148
Fransa (Euro)	160
Hollanda (Euro)	156
İngiltere (Sterlin)	115
İrlanda (Euro)	155
İspanya (Euro)	158
İsveç (İsveç Kronu)	1.359
İsviçre (İsviçre Frangı)	283
İtalya (Euro)	152
Japonya (Japon Yeni)	31.405
Kanada (Kanada Doları)	244
Kuveyt (Kuveyt Dinarı)	50
Lüksemburg (Euro)	161
Norveç (Norveç Kronu)	1.193
Portekiz (Euro)	155
Suudi Arabistan (Suudi Arabistan Riyali)	617
Yunanistan (Euro)	158
Kosova (Euro)	123
Diğer AB Ülkeleri (Euro)	127
Diğer Ülkeler (ABD Doları)	157

• Harcırah Kanununa tabi olmayan işverenler, Cetvelde yer alan ülkelerde görevlendirdikleri personele ödeyecekleri yurtdışı gündeliklerin vergiden istisna edilecek tutarının belirlenmesinde yapılacak kıyaslamada, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliği veya Cetvelin II. Sütunda en yüksek Devlet memuru için verilecek gündelik tutarını esas alacaklardır.
•  Bu tutarlar yurtdışı gündeliklere ilişkin Cetvelde ülkeler ve para birimleri olarak yer almaktadır.
• İşverenler, görevlendirdikleri personele ödeyecekleri yurtdışı gündeliklerin vergiden istisna edilecek tutarını tespit ederken yapılacak kıyaslamada Cetvelde yer almayan ülkeler için Cetvelin son satırında “Diğer AB Ülkeleri” ve “Diğer Ülkeler” satırlarındaki yurtdışı gündelik tutarlarını esas alacaklardır.

4. İstisna Dışında Kalan Tutarlar:

İşverenler tarafından hizmet erbabına yapılan ücret ve ücret kapsamındaki tüm ödemelerden (gelir vergisinden istisna edilen kısımlar hariç), GVK’nın 94. maddesine göre gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir. GVK’nın 96. maddesine göre; vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır.

• Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır. Bu durumda istisna miktarını aşan gündelik kısmının net olarak çalışana ödenmesi halinde, net tutarın brütü bulunarak, bu tutar üzerinden kesilecek verginin işverence üstlenilmesi kaydıyla net ödeme yapılacaktır.
• Uygulama kapsamında yukarıda belirlenmiş olan yurtiçi ve yurtdışı istisna tutarını aşan harcırah ödemelerinin vergilendirilmesinde diğer ücret ödemelerinin vergi matrahı ile toplanarak, ücretlinin kümülatif vergi matrahına ücrete ilişkin GVK’nın 103. maddesinde yer alan vergi tarifesinin uygulanması gerekmektedir.

5. Yemek ve Konaklama Gerçek Giderlerin Ödenmesi:

138 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan açıklamalara göre, Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan işverenler tarafından harcırah gündeliği karşılığı olarak hizmet erbabının gerçek (fiili) yemek ve yatmak giderlerini belgelendirilmesi şartıyla, işverenlerce yapılan ödemeler, Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarı ile mukayese edilmeksizin tamamı vergiden müstesna tutulacaktır.

Ancak, gerek gerçek yol giderlerinin, gerekse yeme ve yatma giderlerinin, ticari kazancın elde edilmesi ile ilgili olması ve yapılan giderlerin 213 sayılı Vergi Usul Kanununda yer alan belgeler ile tevsik edilmesi gerekmektedir.

• Buna göre, belge karşılığı konaklama ve yemek bedeli ödenmesi durumunda, yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden istisna olacaktır. İşverenlerin personele yemek ve yatma giderinin gerçek gider yöntemine göre belge karşılığında ödenmesi durumunda, personele ikinci kez ayrıca nakit olarak gündelik ödenmesi mümkün değildir.
• Belge karşılığında gerçek tutarı ile vergiden istisna edilerek ödenen yemek ve yatma giderinin dışında ayrıca nakit olarak ikinci kez ödeme yapılması durumunda, nakit olarak yapılan bu ikinci ödemenin tamamının ücret olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.

İdarenin bir özelgesine göre Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan şirket tarafından sürekli görev mahalli dışında (yurt dışında veya yurt içinde) geçici olarak görevlendirilen personele;

• Fatura karşılığında ödenen gerçek yol (gidiş-dönüş) bedelinin tamamının gelir vergisinden istisna tutulması,
• Gider karşılığı olarak yapılan fiili yemek ve konaklama ödemelerinin (devlet memuruna ödenen harcırah gündeliği ile mukayese edilmeksizin), Vergi Usul Kanunu uyarınca belgelendirilmesi halinde, tamamının vergiden müstesna tutulması,
• Konaklama bedelinin Vergi Usul Kanunu uyarınca belgelendirilmesi, yemek bedelinin belgelendirilememesi durumunda, konaklama bedelinin tamamının vergiden istisna edilmesi, yemek bedelinin ise bu giderlere karşılık olarak verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen miktarı aşan kısmının ücret olarak vergiye tabi tutulması,
• Yemek ve konaklama giderlerinin Vergi Usul Kanunu uyarınca belgelendirilmemesi halinde, yapılan ödemenin aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna verilen gündelik tutarını (veya Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarını) aşmaması kaydıyla vergiden müstesna tutulması, aşan kısmın ise ücret olarak vergilendirilmesi,

gerekir.

6. Ödemelerin Mahsubunda Kur:

Yurtdışı Gündeliklerine Dair 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararına göre;

• harcırah için avans verilecek ise, avansın Türk Lirası cinsinden tutarı,
• yabancı para cinsinden avans miktarının tahakkuk tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca ilan edilen efektif satış kuruyla çarpılması suretiyle bulunur.

Şayet yurtdışı geçici görevlendirmelerde avans ödenecek ise ilgiliye Türk Lirası cinsinden ödenecektir. Avansın mahsup işlemlerinde ise ilgiliye ödenme tarihindeki Merkez Bankasınca ilan edilen efektif satış kuru esas alınır. Harcırah için avans verilmemiş ise, yurtdışı gündeliklerinin Türk Lirası cinsinden tutan, yabancı para cinsinden gündelik miktarının beyanname düzenleme tarihindeki Merkez Bankasınca ilan edilen döviz satış kuruyla çarpılması suretiyle bulunur.

Yabancı para cinsinden, müstahak olunan harcırah miktarının avans miktarından fazla olması halinde fazla olan kısım için, beyanname düzenleme tarihindeki Merkez Bankasınca ilan edilen döviz satış kuru esas alınır.

Bilgilerinize Saygılarımızla Arz Olunur[2].