2023/21: İşverenlerce Depremzedelere Yapılan Tazminat Ve Yardım Ödemeleri            

SİRKÜLER (2023)

Özet:

Depremde zarar gören hizmet erbabına işverenlerce yapılan yardımlar/tazminatlar değerlendirilmektedir.

İçerik:                              

GVK'nun 25/1a maddesine göre ölüm, engellilik ve hastalık sebebiyle verilen tazminat ve yardımlar ile 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca ödenen işsizlik ödeneği ve 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre ödenen işe başlatmama tazminatı gelir vergisinden istisnadır. 

Tazminat bir kusuru gerektirmekte ve zorlayıcı/cebri bir ödemeyi ifade etmektedir. Yardım ise gönüllü bir ödemedir. 

Dikkat edilirse istisna için gelirin muhatabı Kanunda açıkça belirlenmemiştir. Yani, maddedeki diğer bentlerde hizmet erbabı denilirken, burada bu kavrama hiç yer verilmemiştir. Bu nedenle, gelir doğurucu vergiye tabi faaliyet olmasa da kanun hükmü kapsamındaki tüm tazminat ve yardımlar açıkça istisnaya konu edilmektedir. 

Gelir idaresi, normalde gelir vergisine tabi olan bir ödemede istisna olmadığında vergi olacağını düşündüğünden, bu nedenle özelgelerinde varislere yapılan ödemeleri veraset ve intikal vergisinin de dışında tutmaktadır. 

Kanun hükmüne göre hizmet erbababının ana, baba eş ve çoçukların ölümü halinde verilen tazminatların açıkça vergiden istisna olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca, GVK 25/2 bendine göre de muhtaç olanlara belli bir süre yapılan yardımlar gelir vergisinden istisnadır. İdarenin bugüne dek verdiği özelgelerdeki görüşleri de bu yönde idi.  

Buna karşın, en son 306 Seri Nolu GVK Genel Tebliğinde  açıkça hizmet erbabı kavramını kullanması tereddütleri artırmıştır. Tebliğe göre 7162 sayılı Kanunun 2 nci maddesi ile 193 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yapılan değişiklik ile hizmet erbabına ölüm, engellilik ve hastalık gibi durumlarda ödenen tazminat ve yardımlara uygulanan gelir vergisi istisnası aynen korunmuş, gelir vergisinden istisna edilen işsizlik nedeniyle verilen tazminatlar ile işe başlatmama tazminatlarının hangi tazminatlar olduğuna açıklık getirilmiştir.

193 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre hizmet erbabına;

a) Ölüm, engellilik ve hastalık gibi durumlarda ödenen tazminat ve yardımlar,

b) 4447 sayılı Kanun uyarınca ödenen işsizlik ödeneği,

c) 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre ödenen işe başlatmama tazminatları,

gelir vergisinden istisnadır.

Burada hizmet erbabı kavramı kullanılmasının tedvin zaafı olduğunu düşünmekteyiz. 

Gelir İdaresi, iş kazalarında da kazada yaralanan işçinin hastaneden iş göremezlik raporu alması üzerine söz konusu rapora istinaden uzun süre çalışamayacağı, çalışamadığı süre boyunca yasal olarak iş göremezlik ödeneği alacağı, ilgili kurum tarafından ödenen iş göremezlik ödeneğinin işçinin almış olduğu ücretten daha az olması nedeniyle, mükellef tarafından ayrıca para yardımında bulunulduğu durumda istisna kapsamında değerlendirileceğini belirtmektedir. (62030549-120[94-2020/140]-434540 Sayı ve 03.06.2021 Sayılı Özelge)

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 25/1'inci maddesinde, "Ölüm, sakatlık, hastalık ve işsizlik sebepleriyle verilen tazminat ve yapılan yardımlar" ın gelir vergisinden müstesna olduğu belirtilmiştir. Bu hükme göre, hizmet erbabına; ana, baba, eş veya çocuğunun ölümü nedeniyle verilen tazminat ve yapılan yardımların gelir vergisinden müstesna tutulması gerekmektedir.

Ancak, hizmet erbabının kendisinin ölümü halinde, varislere yapılan yardım ve ödenen tazminatlar Gelir Vergisi Kanununun uygulama alanına girmemektedir.

Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "Makbuzlar ve diğer kağıtlar" başlıklı bölümünün IV/1-b fıkrasında, maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtların binde 7,59 nispetinde damga vergisine tabi tutulacağı; Kanuna ekli (2) sayılı tablonun "IV Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün 34 numaralı fıkrasında ise, Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinde belirtilen ücretlere ilişkin kağıtların damga vergisinden istisna olduğu hükme bağlanmıştır. İş kazası geçiren işçiye yapılan para yardımına ilişkin düzenlenen kağıtların damga vergisinden müstesna tutulacağına dair Damga Vergisi Kanununda bir hüküm bulunmayıp,  yapılan bu ödemelere ilişkin düzenlenen kağıtların Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun IV/1-b fıkrasına göre damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

5510 Sayılı Kanun’un 80. maddesine göre personelin ölümü halinde verilen ölüm yardımları prime esas kazanca tabi tutulmaz. Diğer bir ifade ile çalışanlara ölüm halinde yapılan yardımlar miktarı ne olursa olsun SGK prime esas kazancın hesabında dikkate alınmayacaktır. İşveren Uygulama Tebliğinde de detaylı şekilde yer almaktadır:

“7.8.2- Ölüm, Doğum ve Evlenme Yardımları

Ölüm, doğum ve evlenme hallerinde yapılan yardımlar, miktarı ne olursa olsun,  prime esas kazançların hesabında dikkate alınmayacaktır.

Sigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veyahut çocuğunun olması halinde işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları prime esas kazançların hesabına dahil edilmeyecektir.”

Bilgilerinize Saygılarımızla Arz Olunur[2].