2020/111: Alacak Ve Borç Senetlerinde Uygulanan Yıllık Reeskont Oranları İle Yıllık Kısa Vadeli Avans Oranları Artırılmıştır.   

SİRKÜLER (2020)

Sayı/Konu: 2020/111: Alacak Ve Borç Senetlerinde Uygulanan Yıllık Reeskont Oranları İle Yıllık Kısa Vadeli Avans Oranları Artırılmıştır.                

Mevzuat: 213 Sayılı VUK, TCMB Tebliği  

Web: www.adenymm.com.tr

Email [1] : info@adenymm.com.tr , cakmakciali@adenymm.com.tr

Özet :

19 Aralık 2020 tarihli ve 31339 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tebliğine göre 19/12/2020 tarihinde yürürlüğe girmek üzere,

• Vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak   iskonto faiz oranı yıllık yüzde 15,75;
• Avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık yüzde 16,75

 olarak tespit edilmiştir.

İçerik:                              

19 Aralık 2020 tarihli ve 31339 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tebliğine göre 19/12/2020 tarihinde yürürlüğe girmek üzere,

• Vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak   iskonto faiz oranı yıllık yüzde 15,75;

• Avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık yüzde 16,75

 olarak tespit edilmiştir.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu(VUK)’nun 264. maddesinde tasarruf değeri “bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değer” olarak tanımlanmıştır.

Vergi hukuku literatüründe alacak veya borç senedinin değerleme günündeki değerine indirgenmesi reeskont olarak belirtilmektedir. Daha açık bir ifadeyle de Reeskont, senede bağlı alacak ve borç tutarı içinde yer alan veya aldığı varsayılan vade farkının veya vade farkı mahiyetinde olan kısımların uygun ve yasal bir iskonto haddi ile tespit edilip, ilgili olduğu döneme aktarılmasını sağlayan bir değerleme hükmü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Mezkur Kanunun 281. Maddesine göre;

 “Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi uygulanır.

Bankalar ve bankerler ile sigorta şirketleri alacaklarını ya Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddi ile, değerleme günü kıymetine irca ederler.”

285. Maddesine göre ise;

“Vadesi gelmemiş olan senede bağlı borçlar değerleme günü kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde senette faiz nispeti açıklanmışsa bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddinde bir faiz uygulanır.

Banka ve bankerler ile sigorta şirketleri borçlarını, Cumhuriyet Merkez Bankasına resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddiyle, değerleme günü kıymetine irca ederler.

(3239 sayılı Kanunun 22'nci maddesiyle eklenen fıkra) Alacak senetlerini değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde işleme tabi tutmak zorundadırlar.”

Özetle; vergi hukukunda Reeskont Müessesinin işlerliğinin biraz da içtihadın katkısıyla aşağıdaki koşullara bağlı olduğu ifade edilebilir[6]:

• Alacak Veya Borcun İktisadi İşletme Bünyesinde Doğmuş Olması,
• Senede Bağlı Olması (64 Seri Nolu VUK Genel Tebliğinde Vadeli Çeklerin De Reeskonta Tabi Olduğu İfade Edilmiştir.),
• Senedin « Vade İçermesi »,
• Değerleme Günü İtibariyle Senedin Veya Çekin Vadesinin Gelmemiş Olması,
• Değerleme Günü İtibariyle Senedin İşletmenin Aktifinde Veya Pasifinde Yer Alması,
• Alacak Senedinin Hasılat Unsuru, Borç Senedinin Gider Veya Maliyet Unsuru Olması Gerekir ( Hazine ve Maliye Bakanlığı İç Genelgesi),
• Bankalar, Bankerler Ve Sigorta Şirketleri Dışında Kalan Ve Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükellefler İçin Reeskont İşlemi İhtiyaridir.
• Mükelleflerce Bir Yıl Reeskont İşleminin Yapılması Diğer Yıllarda Da Alacak Ve Borç Senetlerinin Reeskonta Tabi Tutulmasını Gerektirmemektedir. Tercihler Her Faaliyet Dönemi İçin Ayrı Ayrı Kullanılabilecektir.
• Senetlerin Tamamımın Reeskonta Tabi Tutulması Gerekir.
• Alacak Senetlerini Reeskonta Tabi Tutan İşletmeler Borç Senetlerini De Aynı Dönemde Reeskonta Tabi Tutmak Zorundadır.
• Reeskont Hesaplamasında İç İskonto Yönteminin Kullanılması Gerekir. (F= A – [ A X 360 / (360 + M X T)] (A= Senedin Nominal Değeri, M= Faiz; Oranı, T= Vade) (238 Seri No.Lu VUK Genel Tebliği)
• MB Kısa Vadeli Avans Faiz Oranı Kullanılacaktır (Senette Faiz Oranı Yoksa-BSMV Mükellefleri Hariç)
• Bankalara Teminata Ve Tahsilata Verilen Senetler (Vadeli Çekler) De Reeskonta Tabi Tutulabilir.
• Ticari Bir Mahiyette Yani Gerçek Bir Alış Ya Da Satışla İlgili Olmayan Alacak Ve Borç Senetleri Reeskonta Tabi Tutulamaz / Hatır Senetleri Reeskonta Tabi Değildir.
• Yıllara Sari İnşaat Dolayısıyla Alınan Senetler Reeskonta Tabi Tutulmaz. ( Hazine ve Maliye Bakanlığı İç Genelgesi )
• Kampanyalı (Ön Ödemeli) Satışlarla İlgili Olarak Alınan Senetler İçin Reeskont Hesaplanmaz. ( Hazine Ve Maliye Bakanlığı İç Genelgesi) (Fatura Hasılat Olarak Kayıtlara Girmeden Reeskont Yapılamaz)
• Şüpheli Alacak Durumundaki Senetli Alacaklar Reeskonta Tabi Tutulmaz.
• Müflisten Olan Senetli Alacaklar İçin Reeskont Hesaplanmaz (Müflis, Mahkeme Tarafından İflas Ettiğine Hükmedilen Kimsedir.).
• Banka, Banker Ve Sigorta Şirketleri İçin Zorunlu Bir Uygulamadır.
• 238 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde reeskont tutarının hesaplanmasında; faiz oranı olarak reeskont işlemlerinde uygulanan faiz oranının değil, kısa vadeli avans işlemlerinde uygulanan faiz oranının esas alınması gerektiği açıklanmıştır. Bu nedenle, mükellefler mutlak suretle reeskont hesaplamalarında Kısa Vadeli Avans Faiz oranını iç yüzde yöntemi ile beraber uygulamalılardır.
• Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesine göre, yabancı para ile olan borç ve alacakların reeskontunda, varsa senette yazılı faiz oranının, senette faiz oranı yer almıyorsa yukarıda yer alan Merkez Bankası tebliğindeki faiz oranı değil, değerleme günüde geçerli Londra Bankalar Arası Faiz Oranının (LİBOR) esas alınması gerekir.

Kısa Vadeli Avans Faiz Oranlarının Vergi Uygulamalarında Emsal Niteliği:

Kamuoyunda kısa vadeli avans faiz oranlarının kurumların ilişkili kişilerle yapılan işlemlerde (adatlandırma işlemlerinde) emsal faiz oranı olarak kullanılacağına yönelik yorumlar bulunmaktadır. Bir diğer ifadeyle, finansman temin hizmeti kapsamında adat çalışmalarında bu oranların emsal alınması gerektiği iddiaları bulunmaktadır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 13. Maddesine göre kurumlar, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunursa, kazanç tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılır. Alım, satım, imalat ve inşaat işlemleri, kiralama ve kiraya verme işlemleri, ödünç para alınması ve verilmesi, ikramiye, ücret ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler her hal ve şartta mal veya hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilir.

Emsallere uygunluk ilkesi ise, ilişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanan fiyat veya bedelin , aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat veya bedele uygun olmasını ifade eder. 

Bir diğer ifadeyle, işlemin tarafları arasında gerçekleşen ilişkinin sanki bu ilişki hiç yokmuş gibi emsal bedel veya fiyatlarla yapılması için aranan veya sorgulanan bedelin, fiyatın tanımı emsal fiyat veya bedeldir. Bu tespiti, ancak eşit koşullardaki işlemler itibariyle değerlendirmek mümkündür. Yalnız, emsallere uygun fiyata ancak kanunda yer alan ilke ve kurallar kapsamında erişmek mümkün olabilecektir.

TC Merkez Bankası uygulamalarında Reeskont; iskonto edilmiş, diğer bir deyişle bir bedel karşılığı el değiştirmiş (iskonto) olan kıymetlerin, bir bedel karşılığında yeniden el değiştirmesini (reiskonto) ifade eder. 

Reeskont ve avans işlemleri, Merkez Bankası Kanunu’nun 45. maddesine göre düzenlenmiştir.

Merkez Bankası, bankacılık kesiminin geçici likidite ihtiyaçlarının karşılanması için, bankalar tarafından verilecek ticari senet ve vesikaları reeskonta kabul edebilir. Türkiye’de reeskont işlemindeki tüm koşul ve kurallar, Merkez Bankası tarafından belirlenir. Bunun yanında, reeskont kredilerinin en yüksek sınırı ve kredi türlerine göre limitleri, para politikası ilkeleri doğrultusunda yine Banka tarafından konulur. 

Bu işlemler için Merkez Bankası tarafından uygulanan faize "reeskont faiz oranı" adı verilmektedir. Merkez Bankası reeskonta kabul edebileceği senetler karşılığında avans da verebilmektedir. Avans için  teminat olarak alınan bu senetler; ticari senet ve belgeler, devlet tahvilleri ve borsada kayıtlı tahvillerdir.  

Ekonomideki para arzı ve kredi genişlemesi dikkate alınarak belirlenen reeskont faiz oranı, mevcut durumda uygulanan para politikası kapsamında bir para politikası aracı olarak önemini kaybetmiştir.

Senet Ve Vesikaların Reeskonta Ve Avansa Kabulü

Madde 45- (25/4/2001 tarihli ve 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen şekli) (20/8/2016 tarihli ve 6745 sayılı Kanun ile değiştirilen şekli) Banka, muteber saydığı asgari iki imzayı taşımak şartıyla kendi belirleyeceği esaslar dâhilinde bankalar tarafından verilecek ticari senet ve vesikaları reeskonta kabul edebilir. Reeskonta kabul edilecek ticari senet türleri ve diğer tüm hususlar Bankaca tespit edilir. Bu madde gereğince verilecek kredilerin en yüksek sınırı ve kredi türlerine göre limitleri, para politikası ilkeleri göz önünde tutulmak suretiyle Bankaca belirlenir. Banka reeskonta kabul edebileceği senetler karşılığında avans da verebilir.

Yukarıda yer alan açık kurallara göre TC Merkez Bankasının bankaların bankası görev ve sıfatı ile yasal ilkeler çerçevesinde ve yine reeskont olarak alınacak senetlere dayalı olarak verilen kısa vadeli fonlar tamamen adi bir borç para alış verişinin ötesindedir. Bu nedenle, karşılığı olan kısa vadeli avans işlemleri, niteliği, mahiyeti ve sonuçları itibariyle kurumların ilişkili kişi veya kurumlarla yapacağı işlemlerden ayrılmaktadır. Bu nedenle, emsal niteliğine haiz olmadığı değerlendirmesine sahibiz. Avans uygulamalarında her şeyden önce teminat olarak ticari senet ve belgeler, devlet tahvilleri ve borsada kayıtlı tahviller alınmaktadır.

Bu kapsamda, transfer fiyatlandırması işlemlerinde varsa öncelikle iç emsallerin değerlendirilmesi ve mevcut işlemlerle karşılaştırılarak yine varsa farklılıklarının giderilmesi, borç verilen para türü, vadesi, teminat vb durumlar dikkate alınarak karşılaştırılabilir emsal faiz oranı bulunması; iç emsal yoksa dış emsal kapsamında fiilen çalışılan banka veya bankalar ile yetkili kurum veya kuruluşlar tarafından belirlenen emsal faiz oranları ortalamalarının dikkate alınması değerlendirilmelidir. Bu nedenlerle, kısa vadeli avans faiz oranları doğrudan kanunda aranan emsal faiz oranı özelliklerine haiz değildir.

Bilgilerinize Saygılarımızla Arz Olunur.

                         

[i]